Mensen stellen maar zelden vragen als: “Wat is spirituele gebondenheid? En wat is bevrijding? Hoe zit dat, en hoe werkt dat?”of “Hoe kan ik de stukjes en beetjes informatie herkennen die ik nodig heb en die mij in de goede richting sturen?”, of “Wat is Duisternis?” – dat is een grote! –, en “Hoe ontwikkel ik een gezond onderscheidingsvermogen op dit gebied?”

Als je niet geïnteresseerd bent in wat je hele situatie eigenlijk is – dus inclusief de zaken die voorbij je normale blikveld liggen, maar waar je wel degelijk mee te te maken hebt–, hoe kun je dan beweren dat je in waarheid geïnteresseerd bent? Zodra ik er uit mezelf iets van vertel, ontstaat er vrijwel altijd meteen weerstand bij de mensen, variërend van “daar kan ik niks mee” tot soms zelfs onaangename reacties.

Maar hoe ben je dan in waarheid geïnteresseerd?

De meesten willen alleen een spiritueel inzicht ter verlichting van hun persoonlijke leed, en dat is het wel. Vaak wordt ook dat dan nog deels gereduceerd tot een filosofietje waar ze alles aan ophangen. Dat geeft een gevoel van “te weten hoe het zit”, een gevoel van controle. “Ik kan het hanteren.” De rust is hersteld, de innerlijke chaos is afgewend. Yay. Maar het komt allemaal nog steeds voort uit angst voor verlies van comfort en controle ervan.

Misschien heb je dan geleerd heeft om achterwege te laten het lijden erger te maken met het eigen denken, maar daarin wil je dan ook niet gestoord worden. Als zo iemand onverhoopt toch meer te horen krijgt dan waar hij rijp voor is, dan knalt die weerstand bij hem omhoog. Dan wordt hij emotioneel en onbereikbaar. Dan keert hij zich zelfs tegen degene die hem informeert en gedraagt hij zich vijandig, omdat hij zich verraden voelt. Had hij het net allemaal lekker op een rijtje, gooit die leraar – die hij juist zijn diepe vertrouwen had gegeven – de boel weer in de war! En dus wordt ie boos…

Maar de situatie is zoals die is, dus ook voorbij de bekende mensenwereld en het vertrouwde blikveld, en dat is wat een behoorlijke leraar je wil laten zien, want je hebt er al mee te maken. Je zit er al middenin. Als je maar een klein stukje van je hele situatie kent, dan kun je alleen bewust omgaan met dan dat kleine stukje. De rest niet willen horen betekent willens en wetens beperkt blijven. Geloven dat je het niet nodig hebt om te weten, is domheid en arrogantie.

Toch zit in dat eerste stuk al wel de sleutel om die weerstand, als die opkomt, verstandig te hanteren, want het eerste wat je op spiritueel gebied leert, is om het leven niet persoonlijk te nemen. Maar als je geprikkeld wordt in je weerstand en angst, is dat soms nog een hele opgaaf. Dat gebeurt niet altijd. Vaak wordt het inzicht in plaats daarvan zelfs misbruikt om het wangedrag mee te rechtvaardigen.

Bewust hanteren van je innerlijke demonen als angst, weerstand, boosheid en verlangen naar comfort is een eerste vereiste vaardigheid, dat wil zeggen: het vermogen om achterwege te laten dat je handelen erop gebaseerd is. Maar als je je wel laat drijven door emotie en weerstand, dan gebeurt dat dus duidelijk niet. De aanwezigheid van de weerstand en die manier van ermee omgaan geven ook duidelijk aan dat alles nog steeds om hemzelf draait, om wat het allemaal voor hemzelf betekent. Of zijn comfort en zekerheid niet bedreigd gaan worden. Of zijn angst niet aangeraakt gaat worden. Maar je eigen zekerheid en comfort dat is gewoon niet waar spiritualiteit over gaat. Als dat je uitgangspunt is, dan ben je eigenlijk nog niet echt begonnen. Dan leef je nog steeds als ego en voor je ego, als bio-robot voor het behoud van je illusie.

Pas als je iets heel anders hebt ontdekt en leren gebruiken dan je denkvermogen en daarmee je herkennings- en onderscheidingsvermogen goed ontwikkeld hebt, en als je ook in staat bent je eigen weerstand en angst innerlijk te hanteren op het moment dat het nodig is, in plaats van in de verdediging te schieten, pas dan heb je iets aan de antwoorden.

Iemands rijpheid om die antwoorden te kunnen verwerken hangt af van zijn bereidheid met zijn angst en innerlijke chaos om te gaan, en van zijn oprechte bereidheid een nieuwe manier van waarnemen te leren. Hij hangt af van zijn oprechte interesse in wat waar is ongeacht wat dat voor hemzelf betekent. Als die interesse er niet is, dan is alle spiritualiteit op zijn best een doekje voor het persoonlijke bloeden.

Je opent je mind met je hart, vooral op het onpersoonlijke niveau. Een dat zul je moeten blijven doen. De populaire kreet “zelfrealisatie is het einde van de zoektocht” hoor ik gelukkig wat minder vaak dan een paar jaar terug, maar hij is en blijft idioot. Op het moment dat je om de juiste reden kunt zoeken, en zodra je weet wat je zoekt, en hoe, en waarom, pas dan kan de echte zoektocht beginnen.

Nisargadatta, op zijn sterfbed: “Forget ‘I Am That’. I realized so much more since then. It is so much deeper.”

Bevrijding is een grote illusie als je je beperkt tot de spirituele kant van alles wat binnen je menselijke blikveld ligt. Je hebt met nog wel meer te maken. Je hebt als Wezen nog wel meer projecties in nog wel meer werelden, niet alleen je menselijke projectie hier in 3D. En daar heb je allemaal mee te maken. Als Wezen ben je gebonden aan het projecteren van jezelf in deze en andere werelden, of niet, en dat laatste is Bevrijding. En weten hoe je daar als mens-projectie aan mee kunt werken, dat is “kennis van je situatie”.

Spiritualiteit is er niet voor om jou een vredig leven te brengen (al is er niks mis mee als dat voor een deel wel gebeurt). Jij bent ervoor om bewust te leren meewerken met het proces van bevrijving van je Wezen.

Hee, Steven, je staat niet meer op de satsang.nl-agenda. Hoe kan dat?

Ja, weet ik ook niet precies. Ik kreeg ineens een e-mail van de webmaster dat “satsanggevers” en dus “kenners” haar aan hadden geboden om de website op te schonen, want er stond van alles bij wat niet bij Adwaita-vedanta hoorde, en dat leek haar een goed idee “omdat bezoekers de website als hét portaal voor de Adwaita-Vedanta zien”, en dat “gaf een grote verantwoordelijkheid om hem zo zuiver mogelijk te houden”.
Ik heb daar vriendelijk en voorzichtigjes een paar vragen bij gesteld, maar die werden ontweken of genegeerd.
De opmerking dat ik wel degelijk het herkennen van jezelf als de Ene als basis neem, daar werd ook niet op ingegaan, en ook niet op de opmerking dat ik daarnaast ook nog dingen vertel die een goede aanvulling zijn.
Ja, ik stel me wel eens wat kritisch op tegen rechtlijnig en dualistisch redeneren. Dat komt in de beste kringen voor, ook in satsanggeverskringen. Maar dat is juist een goede reden om mij wel op die lijst te laten staan. Gezonde kritiek moedigt het ontwikkelen van onderscheidingsvermogen aan en stimuleert de kwaliteit. Mensen laten zich vaak wel wat al te makkelijk vertellen “hoe het zit” alleen maar omdat iemand het lekker zelfverzekerd vertellen kan.
Ik schreef: “Als onwetendheid en onvrijheid ergens mee gediend is, dan is het wel sektarisme en concurrentie tussen spirituele benaderingen die zich maar al te graag op basis van identificatie met hun verhaal ommuren en tegen elkaar afzetten, in plaats van samen te werken op basis van waarheidsliefde. Ik denk dan ook dat het de verkeerde vraag is of ik wel onder adwaita gerekend kan worden. Liever zou ik de vraag zien of ik er iets aan bij te dragen heb dat de moeite waard is.”
Dit werd volkomen genegeerd. Als antwoord keken de “kenners” alleen maar nogmaals of ik er wel op moest blijven staan, en ze concludeerden nogmaals van niet. “Wij van WC-eens adviseren nog steeds WC-eend.”
Nou goed. Dan niet. Maar zo wordt die website dus eerder het portaal voor een nieuwe religie die je vertelt hoe je moet denken, dan een plek waar je mensen kunt vinden die je interesse in waarheidsliefde delen.
Weet je, ik weet niet waar “Adwaita-Vedanta” in dit verband voor staat, en het werd me ook niet uitgelegd. Maar als het betekent: “Je moet je realiseren dat je het Grote Niets bent, dat is ontwaken, en dat is alles. Verder is er niets”, dan wil ik er niet eens bij gerekend worden, omdat dat laatste ronduit onwaar en misleidend is. Er komt nog wel meer bij kijken.

Het hart is een transformator. In het onpersoonlijke deel wordt herkend wat vanuit het perspectief van je Hogere Wezen waar en van belang is, en het persoonliijke deel vertaalt dat dan naar wat het juiste is om hier en nu te doen.

De enige ‘methode’ of oefening die ik bied, is hardop zeggen: ”Dit moment meemaken, precies zoals het is, is mijn diepst denkbare vervulling!” en dan innerlijk luisteren naar de weerstand, het willen dat het anders is, zodat je kunt herkennen wat die weerstand hier en nu precies is.
Dan kun je namelijk die innerlijke ervaring van weerstand ook meenemen in je bereidheid het hier en nu te ervaren zoals het is. Hij hoort erbij want hij is er al.
Het alternatief is dat je je – zonder dat je het door hebt – voor het karretje van je weerstand laat spannen, omdat er wel degelijk nog iets in je zit dat gelooft dat het een probleem is dat er problemen zijn. En de hoge prijs die je daarvoor betaalt is je vermogen tot liefhebben.
Als je dit langere tijd vaak doet, dan wordt het iets dat innerlijk als een anti-virusprogramma op de achtergrond draait, en dan zul je steeds makkelijker en eerder ophouden je te laten leven door die chronische weerstand. Bedenk dat de beverdam ook natuur is.

Als je in het perspectief stapt van puur en alleen de waarnemer zijn, dan hoort je lichaam (en je ik-idee) bij de ‘buitenwereld’. Doe dat. Zie dat. Voel hoe de muur en de tafel ‘langskomen’, verschijnen. Daar hoort je lichaam ook bij. Het is niet: “je lichaam én al die dingen”. Net zoals de tafel een ding is in de kamer, en in de ervaringsruimte, zo is je lichaam dat ook.
Als de waarnemer zelf, ben je niet een ding, niet een aanwijsbaar of denkbaar iets. De waarnemer is alleen ‘zijnbaar’.
En hoe meer je je daarmee identificeert, met het zijn van de waarnemer, en van het proces van waarnemen, hoe meer je eigen lichaam voelt als een soort huisdier in jezelf. Dat klinkt onbedoeld grappig, maar is eigenlijk een heel goeie beschrijving, want het geeft duidelijk de afstand aan, maar ook iets innigs, heel intiems en betrokkens.
Je voelt de warmte van je lichaam, en dan heb je iets van “Oh wat lekker warm”, net als een kat die je aait: “Oh wat is ie lekker zacht”. En je zorgt dat hem niks tekort komt, geeft hem eten, aandacht, alles.
Je menselijk aard is helemaal gericht op “wat betekent dit voor mij?” net als een dier, en je behandelt hem ook net zo: je gaat er niet altijd maar in mee, en ook bij niet tegenin. Er is een sterk betrokken zorgzaamheid, maar tegelijk een afstand die maakt dat je de zaak toch anders ziet dan hij.

Veel mensen krijgen een keer een diep inzicht dat inderdaad een transformerend effect heeft, en dan geloven ze dat ze “weten” hoe “het allemaal zit”, en zo schieten ze eigenlijk in de ontkenning van het simpele feit dat ze eigenlijk alleen maar net begonnen zijn en laten ze alle aspiratie varen. Maar het zogenaamde “einde van de zoektocht” is alleen maar het einde van het zoeken naar iets dat toch nooit kon werken en het begin van het “zoeken” naar iets anders dat wel degelijk kan bestaan. Zelfrealisatie als inzicht en ontdekking is maar het begin, het begin van de weg naar het werkelijk en volledig belichamen ervan.

St, je vertelt vaak dat spiritualiteit over nog veel meer gaat dan zelfrealisatie, maar je vertelt daar nooit zoveel over. Waarom is dat?

De werkelijke achtergronden van ons bestaan, dus de volledige informatie over onze spirituele situatie, dus ook de bron van en het functioneren van onze gedachtepatronen, dat zit allemaal diep in het onderbewuste van ieder van ons verborgen. Die informatie kun je in principe bovenhalen, maar het zit verborgen onder een enorme laag emotionele en mentale weerstand, zoals “als dat waar is, dan ben ik mijn hele leven verkeerd en met onzinnige dingen bezig geweest” en soortgelijke heftige implicaties.

Dat betekent dat je die informatie – of moet ik zeggen ‘onderbewuste herinnering’? – voorzichtig in kleine stukjes en beetjes boven moet laten komen, en dat je dat alleen moet stimuleren bij mensen die vanuit hun zelfrealisatie op een verstandige manier en volkomen eerlijk met de onvermijdelijke weerstand en angst kunnen omgaan.

Als dat goed gaat, dan komen de herinneringen het in de regel boven als een innerlijk herkennen en weten van deze dingen, al het gevoel dat je het wel degelijk serieus moet nemen. Dat gevoel moet sterk aanwezig zijn, want pas dan heb je de keus om het de voorkeur te geven boven je innerlijke weerstand en ontkenning die iedereen in je omgeving juist zal aanwakkeren. Als je er toch voor kiest om het serieus te nemen, dan zal blijken dat de stukjes informatie allemaal mooi op elkaar aansluiten en in elkaar passen en samen een rond plaatje schetsen.

Dat plaatje zal een enorme hulp zijn in het omgaan met allerlei zaken in je leven die aan de orde zijn, of nog komen.

De tijd dat je in je eigen spirituele innerlijke vrede je leventje kunt blijven leiden, is wel voorbij. Voor iedereen. Zowel in onze binnenwereld als onze buitenwereld is er nu een revolutie in gang die groter en ingrijpender is dan welke gebeurtenis dan ook in de menselijke geschiedenis.

Maar nogmaals, voordat iemand bereikbaar is voor het antwoord op de vraag “welke revolutie?” moet er eerst heel veel gebeuren. Het heeft geen enkele zin om iets te vertellen aan aan iemand die niet oprecht open staat. En ook niet zolang iemand nog niet bekend is met zijn eigen innerlijke herkennen of erop kan reageren.

Ben je ooit vreselijk verliefd geweest? Zo erg dat je totaal vervuld was van liefde, ervan overstroomde, zo overvloedig dat je overal waar je kwam en iedereen die je tegenkwam overspoelde met al die liefde? Dat het je niets uitmaakte of mensen dat merkten en er respons op gaven, of niet, Zo niet, dan kwam er alleen maar meer. Heb je het ooit meegemaakt zo te overstromen van liefde?

Wel, die overvloed van liefde is je normale natuurlijke staat van zijn. Dat is waar alle grote leraren over spraken en wat ze demonstreerden met alles wat ze deden, met elk woord dat ze spraken. En ze hoefde het niet uit te leggen, want hun handelingen – hun intenties – spraken voor zichzelf. Je hart herkent dat, en wanneer dat gebeurt, dan springt het op en roept: “Ja! Dat wil ik ook!”

Zo’n oneindige oceaan van liefde zijn is niets minder dan je geboorterecht.

Maar je krijgt het niet zo maar. Je zult er voor moeten werken. Je zult alle onwaarheden die je gelooft en alle op jezelf gericht zijn in je waarheidsliefde moeten laten verbranden. Dat vereist het voortdurend opbrengen van totale eerlijkheid met je weerstand tegen het leven zoals het is. Ieder moment opnieuw. Steeds en steeds en steeds opnieuw. En dan weer. Net zo lang to alle weerstand en alle wortels ervan zijn opgebrand in jouw toewijding aan waarheidsliefde. Dus je lijden, je weerstand tegen het leven, is je grootste geschenk. Het is je uitnodiging tot een eeuwig expanderende liefde.

Neem die aan!

Het ontkennen van die weerstand, dat wil zeggen het slechts oppervalkkig observeren observeren van je ervaring van het moment en dan verklaren dat “dit het dus is” en “dat er sowieso geen ‘ik’ te vinden is”, zal je nergens brengen. Dat is slecht het misbruik maken van een spiritueel inzicht door het te gebruiken om de waarheid over het hier en nu te ontkennen. Als je ervaring anders is dan grenzeloze liefde, dan speelt er op de een of andere manier nog steeds weerstand tegen het leven. Je hele onderbewuste is misschien wel een diepe poel van niets dan zulke weerstand. Dus het kan misschien even duren.
Sta toe dat het zich laat zien, en werk ermee.

Maak liefde niet toch een of ander filosofisch idee, zoals de diepe herkenning dat je dat zelf eigenlijk al bent. En maak ook niet de vergissing om enthousiasme over het idee van grenzeloze liefde aan te zien voor die liefde zelf. Laat in plaats daarvan de liefde die je nu al ter beschikking staat, stromen door op te houden de huidige weerstand – je eigen ingeslepen gewoonte om het leven toch te willen controleren – te ontkennen. Erken het. Vind de innerlijke bereidheid hem volledig te voelen. Wees erbij aanwezig met al je aandacht.

Leef de liefde die je bent.

Bedenk wel dat het cultiveren van een gevoel van liefde een manier kan zijn om controle uit et oefenen, want het kan een maniertje zijn om bij minder aangename details van je ervaring hier en nu weg te blijven. En bedenk ook dat de kennis dat je niet een of andere ik-figuur maar de Grenzeloze Oneindigheid bent voor hetzelfde gebruikt kan worden. Beide vergissingen houden je tegen om uit te groeien tot die ontzagwekkend grote liefde.

Doe dat dus liever niet, maar wees eerlijk met je zelf.
En blijf dat doen, net zo lang tot je leeft als die oceaan van liefde.

Hier en nu is er weerstand. (Klein of groot, overduidelijk, of subtiel – maakt niet uit.)
En ook is er hier en nu de Eeuwige Onzegbare Oneindigheid wat jij zelf in je diepste wezen bent.

Wel, wees even een hoffelijke gastheer en stel ze aan elkaar voor!
Steeds en steeds en steeds weer opnieuw.

En dan weer.

(Verschenen in Inzicht feb. 2014)

Een tijdje geleden las ik dat Eckhart Tolle zich sterk had laten inspireren door Barry Long en dat vond ik fijn om te horen want ik ben zelf ook fan van Barry Long, vooral omdat hij de essentie van spirituele oefening – dus het juist integreren van spiritueel inzicht – zo formuleerde: “Het belangrijkste aspect voor spirituele oefening is het opbrengen van zelfverloochening, geven en eerlijkheid, gedurende langere tijd en vanuit een innerlijk herkennen van wat juist en goed is.”

In de regel komt dat neer op het laten varen van je eigenbelang, maar niet altijd. Er zijn ook momenten waarin je uit oprechte waarheidsliefde je eigen waardigheid mag laten gelden. Maar dan doe je dat niet omdat jouw persoonlijke belang in het geding is, maar omdat je staat voor wat waar is. Het voorbijgaan aan je persoonlijke verlangens, voorkeuren en meningen is de sleutel.

Allicht! Wat je kunt natuurlijk niet lekker voor al je investeringen in het ‘ik’ blijven leven, en daarmee dus impliciet de hele ik-illusie bevestigen, en dan óók nog verwachten dat je ik-identificatie oplost. Dan kom je niet verder dan wat mentaal kunst- en vliegwerk en zelfbedrog. Nee, die identificatie zullen we moeten laten verhongeren door op te houden voor onze ik-verlangens te leven en in plaats daarvan voor heel iets anders te gaan leven, en niet af en toe eventjes, maar ons hele leven eraan wijden. Pas dan maken we de ruimte waarin ons ware wezen ons leven vorm kan gaan geven. Elke situatie is veel groter en complexer dan jouw persoonlijke belang alleen. Daarom is daadwerkelijk leven vanuit de identificatie met alle belangen in de hele situatie wat het ego werkelijk kan laten expanderen en hoe waarheid via jouw menselijk handelen in de wereld kan stromen.

Er zijn leraren geweest, ook in de adwaitatraditie, met de reputatie dat ze zich flink richtten op wat ze leuk en lekker vonden – in de regel geld, seks en invloed. Ik ga daar nu niks van vinden, want dat heeft zo weinig zin. Maar het betekent wel dat ze daarmee veel kansen hebben laten liggen om hun inzicht te gebruiken hun investeringen in hun persoonlijke verlangens –noem het karma – op te laten lossen en zo een paar stappen in de richting van bevrijding te zetten. Ook wekken ze daarmee de indruk dat het allemaal wel oké is. Tenminste, ik heb nooit gehoord dat zo iemand er eerlijk bij vertelde dat hij demonstreerde hoe je gebondenheid schept en vermeerdert in plaats van oplost. Toch zou werkelijk radicale waarheidslievendheid dat wel van ze verlangd hebben indien ze inderdaad beseften wat ze aan het doen waren. Waarschijnlijk beseften ze dat dus niet. Wellicht was dat omdat ze zich alleen nog identificeerden met hun onaantastbare Ware Aard, waardoor ze in de waan verkeerden dat ze daarmee volledige vrijheid al bereikt hadden en dat het allemaal niets uitmaakt. Maar dat is een grote vergissing en precies waar ik het hier over heb: het verschil tussen de sleutel in bezit hebben en geloven dat dat voldoende is, of hem daadwerkelijk juist gebruiken.

Vanuit het herkennen van onszelf als de Leegte ontstaat de broodnodige rust en ruimte waarin we ook de subtielere stem van het hart kunnen herkennen en horen. Maar ja, ik heb die zin wel vier keer opgeschreven en weer weggehaald, omdat “hart” ook weer zo’n woord is dat iedereen op zijn eigen manier uitlegt. Let wel, de stem van het hart is niet iets wat iedereen maar kent. Het is net als met onze ware aard: aan de ene kant is het niet echt mogelijk om het helemaal niet te kennen, maar desondanks zijn er talloze mensen die er hun leven lang overheen kijken en er iets anders voor aanzien. Opvattingen en ideeën, emoties en verlangens, ze worden maar al te vaak voor het hart aangezien of ermee vermengd, en dat is net zo’n grote vergissing als het ik aanzien voor je ware aard.

Maar er is in jou een diepe en gevoelige plek in het hart waar herkend wordt wat hier en nu zowel waar als relevant is, dus wat hier en nu het goede en juiste is om te doen. Die subtiele stem zul je moeten leren onderscheiden van de stemmen van je denken en je emoties, die allemaal gebonden zijn aan dat permanent draaiende ego-systeem van scannen en strategieën aandragen. Dat hele systeem is geworteld in “Wat heb ik eraan?” maar het hart heeft juist geen enkele boodschap aan die persoonlijke voorkeur. Het herkent wat werkelijk van belang is in de huidige situatie, ongeacht wat dat betekent – leuk of niet leuk – en voor wie.

Dit leren zien en voelen, en er eerlijk mee zijn in het moment zelf, je doen en laten erin geworteld laten zijn, ieder moment opnieuw, dát is het grote geheim van het juist gebruiken van de sleutel van zelfrealisatie.

In ieder van ons is er die subtiele innerlijke stem die ons altijd aanzet tot handelen op een manier die de bevrijding van onszelf en onze medemens ondersteunt. Die stem is hier en nu al deel van je ervaring. Ga je eraan voorbij of niet? Ben je werkelijk open dit hele moment volledig te ervaren en binnen te laten, en herken je dit deel dus ook? Hoor je wat die stem je nu zegt? En geef je respons?

Of kijk je alleen naar de oppervlakte en concludeer je modieus: “Oké. Dit is het!”

Ethiek is heel simpel. Elk denkend wezen in het universum weet al het verschil tussen goed en kwaad. Het is eenvoudigweg zaak je niet door je eigen gedachten en emoties af te laten leiden. Ook niet door nondualiteitsfilosofietjes.

Deze wereld is een droom die verslaafd is aan zichzelf. (Wat zijn wij dan?!)